Σ’ αυτό το άρθρο θα υπερασπιστούμε την άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουμε εξ’ ίσου μεταξύ μας να παίρνουμε αγάπη, σεβασμό, γενικά καλά πράγματα στη ζωή, και σε τελευταία ανάλυση το ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουμε το ίδιο να είμαστε ευτυχισμένοι.
Κατ’ αρχήν κάθε άνθρωπος αξίζει ν’ αγαπηθεί εξ’ ίσου με όλους διότι από τη φύση του ο καθένας είναι καλός και έχει αγάπη να δώσει. Δεν το λέω αυτό μέσα από μια ρομαντική, υπεραισιόδοξη διάθεση. Κάθε κοινωνικό ζώο προκειμένου να διαιωνιστεί η παρουσία του, έχει αναπτύξει μέσα από την διαδικασία της εξέλιξης των ειδών την τάση να βοηθάει όσο μπορεί τα μέλη της ομάδας του, έχει δηλαδή έμφυτη καλοσύνη.
Αυτό ήταν αναγκαίο καθώς η έλλειψη αλληλοβοήθειας μεταξύ των μελών μίας ομάδας θα την οδηγούσε αργά ή γρήγορα σε αφανισμό προς όφελος των ειδών που ανέπτυξαν το χαρακτηριστικό της αλληλοβοήθειας. Έτσι κι ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ζώο, είναι σίγουρο ότι έχει αναπτύξει μέσα από την μακραίωνη εξελικτική του πορεία πάνω στη γη, μία έμφυτη καλοσύνη και αγάπη για τους άλλους μέσα του, αν μη τι άλλο ως μία από τις απαραίτητες ιδιότητες για την διαιώνισή του μέχρι σήμερα.
Εδώ βέβαια προκύπτει το ερώτημα: Τότε γιατί πολλοί άνθρωποι φαίνονται να είναι εγωιστές, κακοί, αδιάφοροι για τους άλλους κ.λπ.;
Η απάντηση είναι ότι υπάρχουν τα αρνητικά συναισθήματα όπως φόβος, θλίψη, θυμός, ενοχή, φθόνος κ.λπ. που κρύβουν αλλά δεν ακυρώνουν την φυσική καλοσύνη του ανθρώπου. Πράγματι, τα συναισθήματα αυτά εμποδίζουν όχι μόνο την εκδήλωση στην πράξη της έμφυτης τάσης για αλληλεγγύη, αλλά ακόμα και τη βίωση της αγάπης και της φιλικής διάθεσης που έχει μέσα του ο άνθρωπος για τους συνανθρώπους του.
Τα αρνητικά συναισθήματα με τη σειρά τους οφείλονται ακριβώς στο ότι ο άνθρωπος έχει επίγνωση του εαυτού του ως μία αυτόνομη, χωρισμένη από το περιβάλλον οντότητα (το «εγώ»). Το «εγώ υπάρχω» ως μία αυτόνομη οντότητα, σημαίνει και «είμαι υπεύθυνος για την επιβίωση και την ευτυχία μου». Αυτή η υπευθυνότητα συνοδεύεται από την αμφισβήτηση «είμαι εντάξει όπως είμαι;», δηλαδή «αξίζω αρκετά και είμαι αρκετά ικανός προς αυτόν τον σκοπό;».
Με λίγα λόγια η επίγνωση του εαυτού οδηγεί μοιραία στην αυτοαμφισβήτηση και αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε όλων των ειδών τα αρνητικά συναισθήματα. Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα έχουν στην ουσία τους τον φόβο ο οποίος σαν σύννεφο σκιάζει, αλλά δεν καταργεί τον ήλιο της αγάπης που όλοι έχουμε μέσα μας.
Και είναι αυτός ο φόβος που μας κάνει πολλές φορές να προσέχουμε υπερβολικά το ατομικό μας συμφέρον εις βάρος των άλλων, διαταράσσοντας την ισορροπία μεταξύ της τάσης γι αυτοπροστασία και τάσης για προστασία της ομάδας, μιας ισορροπίας που υπάρχει στα υπόλοιπα ζώα τα οποία δεν έχουν αυτεπίγνωση και άρα ούτε αυτοαμφισβήτηση.
Όταν φύγουν όλα τα αρνητικά συναισθήματα που γεννά η αυτοαμφισβήτηση και έρθει η αίσθηση της ασφάλειας χάρη στην αυτογνωσία ότι είμαστε εντάξει όπως είμαστε, εκείνο που μένει είναι η αγάπη. Αυτή η αγάπη ισοδυναμεί με ψυχική ομορφιά και είναι μέσα σε κάθε άνθρωπο από γεννησιμιού του, είναι δε από μόνος του είναι ένας λόγος για να πούμε ότι κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα απ’ το πού έχει οδηγηθεί η συμπεριφορά του εξ’ αιτίας του φόβου, αξίζει να παίρνει αγάπη και να είναι ευτυχισμένος.
Σχετικό με το παραπάνω είναι και το επιχείρημα για κανέναν άνθρωπο δεν ισχύει ότι δεν αξίζει να τον αγαπούν διότι ο κάθε άνθρωπος κάνει το καλύτερο που μπορεί.
Πράγματι, η βάση πάνω στην οποία βασίζεται η θέση ότι κάποιος δήθεν δεν αξίζει αγάπης, είναι σε τελευταία ανάλυση το γεγονός ότι υποτίθεται πως δεν αξιοποιεί τις όποιες δυνατότητες του έδωσε η φύση ή το περιβάλλον όπου μεγάλωσε (αναλυτική ευφυΐα, συναισθηματική ευφυΐα, γνώσεις, ταλέντα, δεξιότητες, διάφορες ικανότητες) προς το καλό του εαυτού του και κατ’ επέκταση της κοινωνίας.
Εξ’ ου και όλα τα ελαττώματα του ανθρώπου «δειλός», «τεμπέλης», «κακός», «εγωιστής», «αδύναμος (ψυχικά αδύναμος, με αδυναμία θέλησης)» κ.λπ. σημαίνουν στην ουσία αυτόν που έχει δυνατότητες αλλά δεν τις χρησιμοποιεί. Π.χ. ο δειλός έχει τη δυνατότητα να διεκδικήσει ένα δικαίωμα, αλλά δεν το κάνει επειδή οπισθοχωρεί μπροστά στον φόβο του, ο εγωιστής ή ο κακός έχει την δυνατότητα να φερθεί καλά, αλλά αδιαφορεί για τους άλλους ή τους βλάπτει κ.ο.κ. (Για παραπάνω σ’ αυτό το θέμα μπορείτε να ανατρέξετε στο άρθρο «Τι είναι και πόση σημασία έχει η χαμηλή αυτοεκτίμηση;»).
Όμως η πραγματικότητα είναι ότι κάθε άνθρωπος κάνει το καλύτερο που μπορεί με βάση τις δυνατότητες και τους φόβους του. Νομίζουμε ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν το καλύτερο που μπορούνε, γιατί λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας μόνο τις δυνατότητές τους.
Όμως δεν έχουν μόνο δυνατότητες, έχουν και φόβους. Ως φόβους εννοώ κάθε δυσάρεστο συναίσθημα (φόβο, ενοχή, άγχος, θυμό, ζήλεια, φθόνο, θλίψη) και τις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό που βρίσκονται πίσω απ’ αυτά τα συναισθήματα για τις οποίες δεν ευθύνονται.
Αυτοί οι φόβοι είναι που κάνουν τους ανθρώπους να υπο-χρησιμοποιούν τις δυνατότητές τους και δεν είναι αλήθεια ότι έχουν ελαττώματα που μειώνουν την αξία τους να αγαπηθούν. (Αν σας ενδιαφέρει, μπορείτε να ανατρέξετε στην ενότητα των άρθρων υπό τον τίτλο «Μύθοι προς διερεύνηση» όπου εξηγείται αυτή η θέση πιο αναλυτικά).
Υπάρχει κι άλλο ένα επιχείρημα που στηρίζει το «όλοι αξίζουμε εξ’ ίσου αγάπης» και που προκύπτει από την ίδια τον ίδιο τον ορισμό της λέξης «αξίζω». Γενικά λέμε ότι ένα πράγμα αξίζει π.χ. τα λεφτά του, όταν τα θετικά που μας έδιναν τα χρήματα που στερούμαστε, ισοσκελίζονται από τα θετικά που μας δίνει αυτό το πράγμα. Κατά αναλογία το «αξίζω ως άνθρωπος» σημαίνει, «αν κάποιος ή κάποιοι μου δώσουν κάτι καλό, εκείνοι θα ωφεληθούν όσο κι εγώ από τούτο το δόσιμο».
Δηλαδή αν π.χ. το διοικητικό συμβούλιο μιας εταιρίας δώσει σε κάποιον τη θέση του γενικού διευθυντή με όλα τα προνόμια που σημαίνει αυτή η θέση (μεγάλο μισθό, εξουσία, δωρεάν ταξίδια κ.λπ.), τότε για να πούμε ότι αυτός αξίζει αυτή τη θέση και αυτά τα προνόμια, θα πρέπει με τη σειρά του να ωφελήσει άλλο τόσο την εταιρία με την εμπειρία του, τις γνώσεις του, τις αρετές του, τα ταλέντα του, την εργατικότητά του κ.λπ..
Το να πάρει κάποιος αγάπη, σεβασμό και εντέλει ευτυχία, είναι πάντα καλό γι αυτόν που τα δίνει, ανεξάρτητα απ’ το ποιος είναι αυτός που τα παίρνει, ακόμα κι αν είναι εγκληματίας. Πάντα αυτός που δίνει αγάπη, ωφελείται απ’ αυτό το δόσιμο και γι αυτό, όποιος κι αν είναι ο αποδέκτης της αγάπης, σύμφωνα με τον ορισμό της λέξης «αξίζω», αξίζει να τα πάρει.
Ας δούμε άμεσα γιατί ισχύει ότι όποιος δίνει αγάπη και ευτυχία πάντα ωφελείται.
Πρώτο, γιατί νοιώθοντας και δίνοντας αγάπη, το πιο ευχάριστο συναίσθημα που υπάρχει, θα νοιώθει πολύ πιο ευτυχισμένος απ’ το να βασανίζεται από αισθήματα περιφρόνησης, θυμού και μίσους εναντίον του άλλου. Ήδη αυτό είναι αρκετό όφελος.
Δεύτερο, διότι η αιτία που κάποιος φέρθηκε άσχημα σε τελευταία ανάλυση, είναι η αυτοαμφισβήτησή του, πεποιθήσεις δηλαδή που έχει για τον εαυτό του όπως «είμαι κακός, δεν αξίζω να μ’ αγαπούν, είμαι αδύναμος, είμαι δειλός, είμαι ανίκανος κ.λπ.», καθώς και τα αρνητικά συναισθήματα που αυτές οι πεποιθήσεις προκαλούν.
Όσο περισσότερη αγάπη, σεβασμό και αποδοχή πάρει λοιπόν και όσο πιο ευτυχισμένος είναι κάποιος, τόσο πιο πιθανό είναι να υποχωρήσουν οι αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του και τα δυσάρεστα συναισθήματα που έχει μέσα του και άρα τόσο πιο πιθανό είναι να φερθεί καλύτερα στους άλλους και άρα αυτοί να ωφεληθούν επιπλέον από το δόσιμό τους.
Άλλωστε ίσως να το έχετε διαπιστώσει κι εσείς από την πείρα σας, πόσο πιο εύκολο σας είναι να νοιώθετε αγάπη και φιλική διάθεση για τους άλλους και να τους φέρεστε ανάλογα, όταν νοιώθετε καλά, στην ουσία γιατί αισθάνεστε γενικά αποδεκτοί, αγαπημένοι και δυνατοί και ως εκ τούτου έχετε μέσα σας ψυχική γαλήνη και ικανοποίηση.
Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι δίνοντας αγάπη, σεβασμό και επιτρέποντας την ευτυχία σ’ έναν άνθρωπο, ακόμα κι αν έχει βλαπτική συμπεριφορά, θα ωφεληθούν διπλά όσοι τα δίνουν αυτά και άρα εξ’ ορισμού ο καθένας μας ανεξάρτητα απ’ το τι έχει κάνει, αξίζει αυτά τα καλά.
Ασφαλώς χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι όταν μιλάμε για αγάπη που αξίζει ο καθένας, εννοούμε αυτή της υπέρτατης ποιότητας, την αληθινή αγάπη, αυτή που δεν έχει όρους, αυτή που συνιστά ένα ψυχικό άνοιγμα αποδοχής• δεν εννοούμε τη ρομαντική αγάπη, δεν εννοούμε ότι ακόμα κι αν κάποιος μας έχει κάνει κακό θα τον αρχίσουμε στις αγκαλιές και τα φιλιά.
Μέσα από την αληθινή αγάπη, μπορούμε να κάνουμε ό,τι θεωρούμε πως είναι απαραίτητο για να μην ξαναγίνουμε θύματα της άσχημης συμπεριφοράς του άλλου, είτε ως κοινωνία με τους νόμους και τις τιμωρίες που αυτοί ορίζουν είτε ως άτομα με όποια μέτρα θεωρήσουμε κατάλληλα.
Όμως το πώς εμείς θα νοιώθουμε μέσα μας όταν λαμβάνουμε αυτά τα μέτρα, κάνει τη διαφορά στο πόσες πιθανότητες δίνουμε στον άλλον να νοιώσει καλύτερα για τον εαυτό του και να βελτιώσει τη συμπεριφορά του.
