Υπάρχουν πολλά φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους, αλλά θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν παρέχουν πραγματική θεραπεία, παρά μόνο ανακούφιση από τα συμπτώματα, καθώς δεν αγγίζουν την βαθύτερη αιτία του. Ως εκ τούτου είναι πολύ πιθανό μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής, το άγχος να επανέλθει στα επίπεδα που ήταν και πριν την έναρξή της. Η υποτροπή μπορεί να αποφευχθεί στις περιπτώσεις όπου όταν διακόπτεται η αγωγή έχει ήδη επέλθει μία θετική αλλαγή στη ζωή του ατόμου.
Αυτή η θετική αλλαγή μπορεί να έγινε είτε από μόνη της (π.χ. πέρασε πολύς χρόνος από μία απώλεια ή παρήλθε από μόνο του ένα στρες) είτε διότι κατά τη διάρκεια της αγωγής και χάρη σ’ αυτήν, το άτομο βρήκε τη δύναμη να επιφέρει κάποιες αλλαγές που βελτίωσαν τις συνθήκες ζωής του και την αυτοεκτίμησή του (π.χ. τελείωσε τις σπουδές του, βρήκε μια δουλειά, άλλαξε τόπο διαμονής κ.λπ.) ενώ παράλληλα – κι αυτό είναι πολύ σημαντικό- μπορεί να έγινε λιγότερο αρνητικός ο τρόπος σκέψης του.
Γενικά πάντως το φαινόμενο της υποτροπής λόγω διακοπής της φαρμακευτικής αγωγής είναι το πιο πιθανό ενδεχόμενο. Επίσης η υποτροπή μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής συμβαίνει ακόμα πιο συχνά στην γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και γενικά στις διαταραχές που εμπεριέχουν το άγχος (όπως αγοραφοβία, διαταραχή πανικού, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) απ’ ό,τι στην κατάθλιψη.
Οι βενζοδιαζεπίνες είναι τα φάρμακα που προσφέρουν την πιο γρήγορη και ευχάριστη ανακούφιση από το άγχος με ελάχιστες έως καθόλου ενοχλητικές παρενέργειες και είναι φάρμακα αναφοράς σχετικά με την αντιμετώπιση του άγχους.
Τέτοια φάρμακα είναι η αλπραζολάμη (Xanax), η λοραζεπάμη (Tavor), η βρωμαζεπάμη (Lexotanil), η διαζεπάμη (Stedon παλιότερα γνωστό και ως Valium) κ.ά. των οποίων η χρήση είναι πολύ διαδεδομένη στον γενικό πληθυσμό. Τις βενζοδιαζεπίνες συνταγογραφούν συχνά γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων για να αντιμετωπίσουν το άγχος που πολλές φορές έχουν οι ασθενείς τους. Ωστόσο στον ψυχιατρικό κόσμο έχουν πέσει σε δυσμένεια, γιατί τους εξής λόγους:
Πρώτο, προκαλούν ψυχολογικό εθισμό και το άτομο που τα παίρνει είναι πολύ απρόθυμο να τα διακόψει, με αποτέλεσμα να τα παίρνει για πολλά χρόνια ή και ισόβια χωρίς να είναι απαραίτητο.
Δεύτερο, εμφανίζουν το φαινόμενο της αντοχής, δηλαδή με την πάροδο των ετών χρειάζονται ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις για να επιτευχθεί το ίδιο αγχολυτικό αποτέλεσμα.
Τρίτο, η πολύ μακροχρόνια χρήση τους (πάνω από 20 χρόνια) έχει συσχετιστεί με την αύξηση της πιθανότητας για εμφάνιση μόνιμων διαταραχών μνήμης σε μεγάλες ηλικίες.
Τέταρτο, η μακροχρόνια λήψη τους (πάνω από 1 χρόνο) συνδέεται με ανάπτυξη κατάθλιψης ή με επιδείνωσή της αν προϋπάρχει.
Ωστόσο, αν εξαιρέσουμε ειδικές περιπτώσεις ανθρώπων επιρρεπών σε εθισμούς και καταχρήσεις, οι παραπάνω λόγοι δεν έχει αποδειχθεί στην κλινική πράξη ότι ισχύουν σε αρκετά σημαντικό βαθμό ώστε να αποκλείσουμε τις βενζοδιαζεπίνες από την φαρμακευτική φαρέτρα κατά του άγχους.
Δηλαδή ο εθισμός με λίγη προσπάθεια και σταδιακή διακοπή ξεπερνιέται. Η αντοχή δεν αυξάνει επ’ αόριστον, αλλά σε κάποιο σημείο σταθεροποιείται. Οι διαταραχές μνήμης συμβαίνουν μόνο σε πολύ μακροχρόνιες λήψεις μεγάλων δόσεων και όχι συχνά. Η ανάπτυξη τυπικής καταθλιπτικής διαταραχής ως αποτέλεσμα μακροχρόνιας χρήσης των βενζοδιαζεπινών είναι μάλλον σπάνια.
Κατά την άποψή μου οι βενζοδιαζεπίνες έχουν ως κύριο μειονέκτημα έναντι άλλων φαρμακευτικών αγωγών κατά του άγχους, ακριβώς ότι το αντιμετωπίζουν πολύ γρήγορα (πρακτικά από την πρώτη δόση), αποτελεσματικά και πρακτικά χωρίς ιδιαίτερα ενοχλητικές παρενέργειες ή επιπλοκές.
Θα αναρωτηθεί κάποιος βέβαια, και γιατί είναι αυτό να συνιστά μειονέκτημα;
Η απάντηση είναι διότι κρύβουν καλά την πραγματική αιτία του άγχους χωρίς να κάνουν τίποτα για τη διόρθωσή της, με αποτέλεσμα αυτή η αιτία να χειροτερεύει και μετά από χρόνια το άτομο να αναπτύσσει συχνά συναισθήματα στενοχώριας, ανικανοποίησης και απώλεια κινήτρων για αλλαγές, παρ’ όλο που η ζωή του δεν είναι από μία ή περισσότερες πλευρές καθόλου ικανοποιητική.
Οι βενζοδιαζεπίνες κατά κάποιο τρόπο λειτουργούν όπως το αλκοόλ. Κατευνάζουν το άγχος ρίχνοντας ελαφρά το γενικό επίπεδο της συνειδητότητας κι αυτό δεν είναι καλό για έναν άνθρωπο που τον ενδιαφέρει να προοδεύσει και να εξελιχθεί ως ψυχή.
Γι αυτό είναι καλό οι βενζοδιαζεπίνες όταν χορηγούνται, να πληροφορείται αυτός που θα τις λάβει για όλα τα παραπάνω και να κρίνει αν ταιριάζουν στην προσωπικότητά του, τις βλέψεις του και τη φιλοσοφία ζωής του.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δύο συγκεκριμένων χημικών κατηγοριών θεωρούνται από την ψυχιατρική κοινότητα ως φάρμακα πρώτης εκλογής για την αντιμετώπιση του άγχους· (τα αποκαλούμε «αντικαταθλιπτικά» γιατί αυτή ήταν η πρώτη και κύρια ένδειξή τους).
Τα αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής είναι των εξής δύο κατηγοριών:
α) οι Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors – SSRI) όπως η φλουοξετίνη (Ladose στην Ελλάδα και Prozac στις Η.Π.Α.), η παροξετίνη (Seroxat), η σιταλοπράμη (Seropram), η εσιταλοπράμη (Cipralex), η φλουβοξαμίνη (Dumyrox) και η σερτραλίνη (Zoloft).
β) Οι Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης και Νοραδρεναλίνης (Serotonin Norepinephrine Reuptake Inhibitors – SNRI) όπως η φλουβοξαμίνη (Efexor) και η ντουλοξετίνη (Cymbalta).
Στην πραγματικότητα, απ’ όλα τα φάρμακα των παραπάνω κατηγοριών έγκριση για την γενικευμένη αγχώδη διαταραχή από τον οργανισμό διαχείρισης τροφίμων και φαρμάκων των Η.Π.Α. (Food and Drugs Administration – FDA) έχουν πάρει μόνο η παροξετίνη (Seroxat) και η φλουβοξαμίνη (Efexor). Ωστόσο είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση του άγχους είναι και άλλα φάρμακα της ίδιας χημικής κατηγορίας.
θεραπεια–αντιμετωπισηΑρκετοί ψυχίατροι χρησιμοποιούν επίσης και ένα άλλο αντικαταθλιπτικό φάρμακο, την μιρταζαπίνη (Remeron) το οποίο σε αντίθεση με τα άλλα, έχει μία κατευναστική δράση από την αρχή της λήψης του λόγω της αντιισταμινικής του δράσης (βλ. πιο κάτω για τα αντιισταμινικά στην αντιμετώπιση του άγχους).
Στην κλινική πράξη βλέπουμε ότι αυτά τα φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά και πολύ πιο αργά στη δράση τους (θέλουν 6-12 εβδομάδες φαρμακευτικής αγωγής για να αρχίσουν να δρουν) αναφορικά με την αντιμετώπιση του άγχους σε σχέση με τις βενζοδιαζεπίνες και έχουν πολύ πιο συχνά ενοχλητικές παρενέργειες μία εκ των οποίων είναι και η αύξηση του άγχους στις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας.
Ωστόσο προτιμούνται από τους περισσότερους ψυχιάτρους για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω. Επίσης τα αντικαταθλιπτικά αυτών των κατηγοριών δεν κατευνάζουν το άγχος μέσω του χαμηλώματος του επιπέδου της συνειδητότητας, οπότε δεν έχουν -τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό- το σοβαρό μειονέκτημα που αναφέραμε για τις βενζοδιαζεπίνες, αυτό δηλαδή της πλήρους σχεδόν παραμέλησης των βαθύτερων αιτιών του άγχους.
Η βουσπιρόνη (Bespar) είναι ένα φάρμακο που από μόνο του αποτελεί δική του κατηγορία και το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά πριν από 20 και πλέον χρόνια ως ειδικό για την αντιμετώπιση του άγχους χωρίς τα μειονεκτήματα των βενζοδιαζεπινών. Ο τρόπος δράσης του είναι συναφής μ’ αυτόν των αντικαταθλιπτικών. Παρ’ όλο που οι μελέτες δείχνουν ότι έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από το placebo (εικονικό φάρμακο), δεν χρησιμοποιείται ευρέως στον ψυχιατρικό κόσμο, πιθανώς γιατί δεν έχει αποδείξει την ίδια αποτελεσματικότητα στην καθημερινή κλινική εμπειρία.
Τα αντιισταμινικά φάρμακα (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση αλλεργικών αντιδράσεων και του κνησμού) όπως η υδροξυζίνη (Atarax) μπορεί να είναι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση ήπιου άγχους. Ωστόσο η αγχόλυση που προσφέρουν δεν είναι το ίδιο ευχάριστη με αυτή που προσφέρουν οι βενζοδιαζεπίνες καθώς συχνά συνοδεύεται από ένα είδος βάρους στο κεφάλι ή αίσθημα ακαθόριστης ζάλης ή θόλωσης του νου.
Τα αντιεπιληπτικά φάρμακα (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση των κρίσεων επιληψίας) θεωρείται ότι βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση του άγχους. Τέτοια φάρμακα είναι το βαλπροϊκό οξύ (Depakine), η γκαμπαμπεντίνη (Neurontin), η λαμοτριγίνη (Lamictal), η τοπιραμάτη (Topamac) και αυτό που χρησιμοποιείται στην πράξη πιο συχνά απ’ όλα διότι έχει αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά του με κλινικές δοκιμές, η πρεγκαμπαλίνη (Lyrica). Βασικά τους μειονεκτήματα είναι η παρεμβολή τους στον μηχανισμό ανάκλησης πληροφοριών (μνήμη) και ενός βαθμού ελάττωση της συναισθηματικής ευαισθησίας.
Τα αντιψυχωτικά φάρμακα τέλος (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση των ψυχωτικών διαταραχών), κυρίως δεύτερης και τρίτης γενιάς όπως η ρισπεριδόνη (Risperdal), η ολανζαπίνη (Zyprexa), η κουετιαπίνη (Seroquel) και η αριπιπραζόλη (Abilify) χρησιμοποιούνται στην ψυχιατρική σε δόσεις πολύ μικρότερες απ’ αυτές που χρησιμοποιούνται στις ψυχωτικές διαταραχές, για την αντιμετώπιση του άγχους.
Αν και αυτά τα φάρμακα συχνά προτιμούνται από μεγάλη μερίδα ψυχιάτρων έναντι των βενζοδιαζεπινών για να αποφευχθεί ο κίνδυνος εθισμού, ανοχής και πολύ μακροπρόθεσμα άνοιας που ενέχουν αυτές, είναι πολύ αμφίβολο αν είναι προτιμότερη η έκθεση του λήπτη του φαρμάκου στον κίνδυνο όψιμης δυσκινησίας (μη αναστρέψιμη νευρολογική διαταραχή της κινητικότητας) που ενέχουν τα αντιψυχωτικά μετά από χρόνια λήψη. Επίσης έχουν το μειονέκτημα ότι ειδικά τα μη ψυχωτικά άτομα, πολλές φορές νοιώθουν άσχημα από μία γενική άμβλυνση των συναισθημάτων και της σκέψης που τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας προκαλούν.
[/to-item]
[/toggle]
