Περίληψη

Ο ψυχίατρος είναι εξειδικευμένος γιατρός  για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών και ως εκ τούτου μπορεί να αντιμετωπίσει ψυχικώς πάσχοντες τόσο με ψυχοθεραπεία όσο και με το να συνταγογραφήσει ψυχοφάρμακα σε περιπτώσεις όπου αυτό βοηθάει ή όπου κρίνεται απαραίτητο. Ο ψυχολόγος έχει σπουδάσει ψυχολογία (επιστήμη που ασχολείται με τις αιτίες και τους συσχετισμούς μεταξύ των ψυχικών φαινομένων)· ο κλινικός ψυχολόγος έχει ειδικευτεί στην αντιμετώπιση μέσω του λόγου ψυχικών διαταραχών. Ψυχοθεραπευτής είναι μία επιπρόσθετη ιδιότητα που μπορεί να έχει ή να μην έχει ένας ψυχίατρος ή ένας κλινικός ψυχολόγος, την ιδιότητα του να κάνει ψυχοθεραπεία.  Ψυχαναλυτής είναι ένας ψυχοθεραπευτής που ασκεί μία ειδική μορφή ψυχοθεραπείας, την ψυχανάλυση.

Κυρίως άρθρο

Ας δούμε πρώτα ποια είναι η αντίληψη που επικρατεί στον κόσμο σχετικά μ’ αυτές τις έννοιες.

Ψυχίατρος για μερικούς είναι απλά ένας γιατρός για ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας. Για τους περισσότερους ανθρώπους ωστόσο είναι ένας γιατρός που ασχολείται αποκλειστικά με την αντιμετώπιση σοβαρών ψυχικών διαταραχών που σχετίζονται λίγο – πολύ με την «τρέλα», με την απώλεια δηλαδή της λογικής κρίσης, της σωφροσύνης, του αυτοελέγχου, της καλής επαφής με την πραγματικότητα.

Ψυχολόγος για μερικούς είναι συνώνυμο του «ψυχίατρος» και για πολλούς είναι ο ειδικός που ασχολείται με την αντιμετώπιση ήπιων ή το πολύ μέτριων ψυχικών διαταραχών ή ψυχολογικών δυσκολιών καθώς και προβλημάτων σχέσεων που όμως όλ’ αυτά δεν επηρεάζουν καθόλου τη λογική κρίση του ατόμου, τη φυσιολογική του εν γένει συμπεριφορά και την επαφή του με την πραγματικότητα.

Ψυχοθεραπευτής για άλλους είναι ένα συνώνυμο του ψυχολόγου, για άλλους είναι ένας επί πληρωμή φιλικός ακροατής ή συζητητής και για άλλους ένας όχι και τόσο επιστήμονας, κάτι σαν πρακτικός για την επίλυση ψυχολογικών προβλημάτων.

Ψυχαναλυτής για τους περισσότερους είναι απλά συνώνυμο του ψυχοθεραπευτής.

Ας δούμε τώρα τι ισχύει πραγματικά

Και οι τέσσερις όροι αναφέρονται σε επαγγελματίες για θέματα ψυχικής υγείας αλλά υπάρχουν οι εξής διαφορές:
Κατ’ αρχήν η ψυχιατρική είναι ειδικότητα της ιατρικής όπως η παθολογία, η χειρουργική, η οφθαλμολογία κ.λπ.. Η ψυχολογία και η ψυχοθεραπεία δεν είναι ειδικότητες της ιατρικής.
Το ότι ο ψυχίατρος είναι γιατρός τον διαφοροποιεί ουσιαστικά από τον ψυχολόγο και τον ψυχοθεραπευτή που δεν είναι γιατροί, σε δύο βασικά σημεία:

– Είναι σε θέση (από νομικής και από ουσιαστικής πλευράς, δηλαδή της ιατρικής του γνώσης και εμπειρίας) να διαγιγνώσκει σε ποιες περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών απαιτούνται ή θα βοηθούσαν τα ψυχοφάρμακα και όπου είναι απαραίτητο, να συνταγογραφεί το κατάλληλο ψυχοφάρμακο ή συνδυασμό ψυχοφαρμάκων για όσο χρόνο χρειάζεται.

– Έχοντας μία σφαιρική γνώση για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος και για τις διαταραχές του, μπορεί να διαγνώσει ή να υποπτευθεί πιθανή οργανική αιτία μίας ψυχικής διαταραχής και να παραπέμψει τον ενδιαφερόμενο στις κατάλληλες ιατρικές εξετάσεις ώστε να αποκλειστεί μία τέτοια αιτία.

Από κει κι έπειτα, είναι μύθος ότι ο ψυχίατρος είναι ειδικός αποκλειστικά γι αυτό που ο πολύς κόσμος αποκαλεί «τρέλα», δηλαδή για σοβαρές μόνο ψυχικές διαταραχές. Το ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τέτοιες διαταραχές χάρη στην ικανότητά του να τις διαγιγνώσκει και να συνταγογραφεί τα κατάλληλα ψυχοφάρμακα, δεν τον αποκλείει από το να μπορεί να αντιμετωπίσει και όλο το υπόλοιπο φάσμα των ήπιων ή μέτριων ψυχικών διαταραχών μερικές από τις οποίες έχουν ανάγκη ή ωφελούνται από τα ψυχοφάρμακα και άλλες όχι.

Επίσης αν ένας ψυχίατρος το επιθυμεί και αν έχει ασχοληθεί προσωπικά και σε επίπεδο εκπαίδευσης, μπορεί να αναλάβει από μία πλεονεκτική θέση περιπτώσεις δυσκολιών ψυχολογικής φύσης που δεν συνιστούν καν ψυχικές διαταραχές καθώς και να βοηθήσει στην προσωπική ανάπτυξη του ατόμου.

Είναι αλήθεια ασφαλώς ότι ένα μεγάλο μέρος των ψυχιάτρων βασίζονται αποκλειστικά στη χρήση ψυχοφαρμάκων για την προάσπιση της ψυχικής υγείας. Ωστόσο υπάρχει και μία μερίδα ψυχιάτρων που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση και σε άλλους τρόπους επίλυσης ψυχολογικών προβλημάτων όπως είναι η ψυχοθεραπεία, είτε μη χρησιμοποιώντας καθόλου ψυχοφάρμακα είτε κάνοντας χρήση ενός συνδυασμού τόσο ψυχοθεραπείας όσο και ψυχοφαρμάκων για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα όπου αυτό απαιτείται.

Ο ψυχολόγος όντως όπως πιστεύεται γενικά, εκ των πραγμάτων (αφού δεν μπορεί να συνταγογραφήσει ψυχοφάρμακα) μπορεί να αναλάβει τη θεραπεία ανθρώπων με ήπιες ψυχικές διαταραχές οι οποίες δεν απαιτούν ψυχοφάρμακα και ανθρώπων με δυσκολίες ψυχολογικής φύσης που δεν συνιστούν καν ψυχικές διαταραχές. Επίσης μπορεί να συνδράμει στην αντιμετώπιση σοβαρών ψυχικών διαταραχών σε συνεργασία με κάποιον ψυχίατρο.

Πάντως για να είμαστε ακριβείς, τα παραπάνω δεν ισχύουν για κάθε ψυχολόγο, αλλά γι αυτόν που έχει εκπαιδευτεί στην αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, ο οποίος λέγεται κλινικός ψυχολόγος ή έστω στον χειρισμό ψυχολογικών δυσκολιών που δεν συνιστούν ψυχικές διαταραχές που ονομάζεται συμβουλευτικός ψυχολόγος.

Πράγματι, η ψυχολογία γενικά είναι η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο την κατανόηση του πώς λειτουργεί η ανθρώπινη ψυχή και περιλαμβάνει θεωρίες για τους νόμους που διέπουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις συμπεριφορές του ανθρώπου.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλη η ψυχολογία εστιάζει την προσοχή της στις ψυχικές διαταραχές και τη θεραπεία τους ή την αντιμετώπιση του ψυχολογικού μέρους των δυσκολιών του ανθρώπου. Μόνο η κλινική και η συμβουλευτική ψυχολογία αντίστοιχα το κάνει αυτό.

Υπάρχουν πολλοί άλλοι κλάδοι της ψυχολογίας όπως η νευροψυχολογία που εστιάζει στη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σχέση του με τα διάφορα ψυχικά φαινόμενα, η εργασιακή ψυχολογία που αναφέρεται στις συνθήκες εργασίας και στις σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, η κοινωνική ψυχολογία που σχετίζεται με το πώς λειτουργούν μεγάλες ομάδες ανθρώπων, η νομική ψυχολογία που ασχολείται με την εγκληματική συμπεριφορά, η εκπαιδευτική ψυχολογία που έχει ως αντικείμενο τρόπους εκπαίδευσης και τις σχέσης μεταξύ των εκπαιδευομένων και μεταξύ των εκπαιδευομένων και των εκπαιδευτών, η ψυχολογία της διαφήμισης κ.λπ..

Ψυχοθεραπευτής είναι οποιοσδήποτε έχει γνώση κάποιας μορφής ψυχοθεραπείας, θεραπείας δηλαδή ψυχικών διαταραχών μέσω της συζήτησης, χωρίς ψυχοφάρμακα ή άλλες βιολογικές μεθόδους. Η ιδιότητα του ψυχοθεραπευτή νομικά δεν επιτρέπεται και ουσιαστικά δεν μπορεί να σταθεί από μόνη της, αλλά «κουμπώνει» πάντα πάνω στην ιδιότητα του ψυχιάτρου ή του κλινικού ψυχολόγου, αφού είναι απαραίτητη η σχετική εκπαίδευση για να μπορεί κάποιος να κάνει ψυχοθεραπεία. Περισσότερα για την ψυχοθεραπεία μπορείτε να πληροφορηθείτε στη σχετική ενότητα, κάνοντας κλικ εδώ.

Ας σημειώσουμε πως ένας ψυχίατρος ή ένας ψυχολόγος μπορεί να είναι αλλά μπορεί και να μην είναι παράλληλα ψυχοθεραπευτής, δηλαδή να έχει μάθει και να ασκεί ή όχι, μία συστηματική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ψυχικών προβλημάτων ή ψυχικών δυσκολιών.

Ψυχαναλυτής τέλος είναι ένας ψυχοθεραπευτής που ασκεί μία από τις πολλές μορφές ψυχοθεραπείας που ονομάζεται «ψυχανάλυση». Πράγματι, η ψυχανάλυση είναι μία μορφή ψυχοθεραπείας, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα είδη ψυχοθεραπείας που δεν είναι ψυχανάλυση. Περισσότερα γι αυτό ειδικά το θέμα μπορείτε να κάνετε κλικ εδώ.