Όλοι μας στη ζωή αντιμετωπίζουμε διλήμματα και αναπόφευκτα κάποια στιγμή ο θεραπευόμενος θα φέρει ένα δίλημμά του στην ψυχοθεραπεία. Στις περισσότερες μορφές ψυχοθεραπείας θεωρείται λάθος ο ψυχοθεραπευτής να πάρει θέση. (Εξαιρείται η συμβουλευτική ψυχοθεραπεία στην οποία εξ’ ορισμού έχουν θέση οι συμβουλές). Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που ισχύει αυτό και δύο εκ των σημαντικότερων είναι ότι κινδυνεύει να καθοδηγήσει τον θεραπευόμενο προς κατευθύνσεις που δεν του ταιριάζουν πραγματικά και ότι δεν του επιτρέπει να ωριμάσει και να πάρει τη ζωή του στα χέρια του.
Ωστόσο το να παραμείνει ένας ψυχοθεραπευτής (ψυχίατρος ή ψυχολόγος) αμερόληπτος συνιστά μία πρόκληση, γιατί από την άλλη μεριά, καλείται να βοηθήσει τον θεραπευόμενό του στο δίλημμα που αντιμετωπίζει. Παρακάτω περιγράφουμε μία μέθοδο επίλυσης των διλημμάτων που είναι απολύτως συμβατή με την παραπάνω αρχή αλλά και άσχετα με την ψυχοθεραπεία, μπορεί να φανεί χρήσιμη στην καθημερινή ζωή του καθενός.
Συνήθως για να επιλύσουμε ένα δίλημμα, σκεφτόμαστε αναλυτικά τα υπέρ και τα κατά της κάθε επιλογής και προσπαθούμε να βρούμε ποια είναι η καλύτερη. Μερικές φορές τα καταφέρνουμε, όμως εδώ θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις όπου τα διλήμματα δεν λύνονται έτσι εύκολα, δηλαδή μας είναι αδύνατο ή πολύ δύσκολο να καταλήξουμε σε μία απόφαση.
Στις πιο «δύσκολες» περιπτώσεις, αυτό που συμβαίνει είναι ότι μεταξύ των δύο επιλογών, όσο και να το αναλύσουμε, δεν υπερτερεί μέσα μας
ξεκάθαρα η μία από τις δύο ή ακόμα κι αν επικρατεί, κάτι μας κρατάει από το να την υλοποιήσουμε. Έτσι η σύγκρουση των μερών μέσα μας (υπέρ της μίας ή της άλλης λύσης) μαίνεται επίμονα όχι μόνο πριν αλλά ακόμα και μετά τη λήψη της απόφασης, υπό τη μορφή βασανιστικής αμφιβολίας για το αν κάναμε σωστά.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο καλύτερος τρόπος για να επιλύουμε τα διλήμματά μας δεν είναι ο άμεσος, δηλαδή η προσπάθεια για άμεση σύγκριση μεταξύ των δύο επιλογών αλλά ο έμμεσος.
Ο έμμεσος τρόπος βασίζεται σε μία πολύ απλή παραδοχή: Αν δεν ασχοληθούμε καθόλου με τη σύγκριση των δύο επιλογών μεταξύ τους αλλά ασχοληθούμε αποκλειστικά με την εξουδετέρωση της πιο βασικής αιτίας που μας ωθεί σε λάθος επιλογές, τότε θα είμαστε σίγουροι ότι από μέσα μας θα ξεπηδήσει αυθόρμητα η πιο σωστή επιλογή που μπορεί να επιτευχθεί την εκάστοτε χρονική στιγμή ή περίοδο.
Η πιο βασική αιτία που μας ωθεί σε λάθος επιλογές είναι σε τελευταία ανάλυση πάντα η ίδια: αρνητικά συναισθήματα, ψυχική ταραχή, ψυχική δυσφορία που με τη σειρά τους οφείλονται σε αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του τύπου «δεν είμαι εντάξει όπως είμαι / δεν έκανα το καλύτερο που μπορούσα».
Κατ’ αρχήν τέτοιου είδους δυσάρεστες ψυχικές καταστάσεις (συνειδητές ή υποσυνείδητες) θολώνουν την κρίση μας και στενεύουν το πεδίο αντίληψής μας, που σημαίνει ότι μας κάνουν να βλέπουμε μόνο ορισμένες πτυχές ενός προβλήματος, εκείνες δηλαδή οι οποίες μας φορτίζουν περισσότερο συναισθηματικά. Επίσης ακόμα κι αν καταφέρουμε να σκεφτούμε καθαρά, η όποια λύση μας προβάλλει, είναι πολύ πιθανό να μη συναντήσει την απαραίτητη ψυχική διάθεση για την πραγματοποίησή της με αποτέλεσμα να γυρίζουμε πάλι πίσω στην εσωτερική σύγκρουση, την αναποφασιστικότητα, την αναβλητικότητα και την αδράνεια.
Εκτός όμως απ’ αυτή τη γενική επίπτωση που έχει κάθε μορφής ψυχική ταραχή ή δυσφορία στη λήψη των αποφάσεών, αν εξετάσουμε μερικά παραδείγματα, θα δούμε ότι η κοινή αιτία για κάθε λάθος απόφασή μας είναι σε τελευταία ανάλυση κάποιες αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας και τα αρνητικά συναισθήματα που αυτές προκαλούν.
Ας πούμε ότι κάποιος αντιμετωπίζει ένα δίλημμα αναφορικά με τη σχέση του, για το αν δηλαδή είναι καλύτερο να τη συνεχίσει ή να το διακόψει.
Αν υποθέσουμε ότι είναι λάθος να τη συνεχίσει γιατί το άλλο πρόσωπο δεν είναι ταιριαστό για τον ίδιο, τότε ποιος θα είναι ο παράγων που θα τον οδηγήσει σ’ αυτό το λάθος; Θα είναι φόβος ότι θα μείνει μόνος του (που οφείλεται σε πεποιθήσεις «δεν αξίζω», «είμαι αδύναμος» κ.λπ.) και ενοχή ότι θα στενοχωρήσει το άλλο πρόσωπο (που οφείλεται σε πεποιθήσεις «είμαι εγωιστής, είμαι σκληρός, είμαι ανίκανος να κρατήσω μία σχέση» κ.λπ.).
Αν από την άλλη μεριά είναι λάθος να φύγει από τη σχέση, δηλαδή το άλλο πρόσωπο όντως του ταιριάζει, τότε ποιος θα είναι ο παράγων που θα τον οδηγήσει σ’ αυτό το λάθος; Θα είναι αρνητικά συναισθήματα θυμού, απογοήτευσης, στενοχώριας κ.λπ. που του προκαλούνται στη σχέση και τα οποία -αφού υποθέσαμε ότι το άλλο πρόσωπο του ταιριάζει- δεν οφείλονται στο άλλο πρόσωπο, αλλά σε αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του που αυτό το πρόσωπο του ενεργοποιεί.
Άλλο παράδειγμα, κάποιος αντιμετωπίζει δίλημμα αναφορικά με το να αφήσει μία δουλειά που έχει για μία άλλη που έχει μεν περισσότερα χρήματα αλλά και περισσότερες προκλήσεις, λιγότερο ελεύθερο χρόνο κ.λπ..
Αν υποθέσουμε ότι είναι λάθος να κρατήσει την παλιά του δουλειά, τότε ποιος θα είναι ο παράγων που θα τον οδηγήσει σ’ αυτό το λάθος; Θα είναι ο φόβος ότι δεν θα τα καταφέρει να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις της νέας δουλειάς ο οποίος υποκρύπτει πεποιθήσεις του τύπου «δεν είμαι ικανός», «είμαι αδύναμος», «είμαι ανεπαρκής» κ.λπ..
Αν από την άλλη μεριά υποθέσουμε ότι είναι λάθος να αφήσει την παλιά του δουλειά, τότε ποιος θα είναι ο παράγων που θα τον ωθήσει σ’ αυτό το λάθος; Θα είναι πάλι αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του, όπως «είμαι δειλός», «δεν έχω δύναμη θέλησης», «δεν αντέχω στα δύσκολα» κ.λπ.. Πράγματι, στην προσπάθειά του να αποφύγει την ενεργοποίηση τέτοιων πεποιθήσεων και τον ψυχικό πόνο που αυτές θα προκαλέσουν αν μείνει στην παλιά του δουλειά, σπεύδει να αλλάξει δουλειά χωρίς όμως ο πραγματικός λόγος να είναι ότι όντως τον συμφέρει συνολικά στη ζωή του να το κάνει.
Και στα δύο παραπάνω παραδείγματα (όπως και σε πληθώρα άλλων που θα μπορούσαμε να φέρουμε αν δεν μας περιόριζε η έκταση ενός άρθρου), έστω ότι κάποιος ασχολείται αποκλειστικά με το να διαλύει τις αρνητικές πεποιθήσεις που πιστεύει για τον εαυτό του και καθόλου με την ανάλυση των δεδομένων για το τι να κάνει. Τότε θα είναι σίγουρο ότι θα προκύψει αυτόματα η πιο σωστή απόφαση, αφού θα εξουδετερώνει την αιτία που τον ωθεί σε λάθη. Όσο για την ανάλυση των δεδομένων, θα την κάνει αυτόματα ο εγκέφαλός του σε «περιβάλλον» περισσότερης ψυχικής ηρεμίας και απερίσπαστος από εσφαλμένα κίνητρα.
Αναφορικά με τις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό, για την επίπτωσή τους στην ψυχική κατάσταση του ανθρώπου, σχετικά με τον τρόπο υπέρβασής του κ.λπ. μπορείτε να διαβάσετε διάφορα άρθρα σ’ αυτό το site όπως «Ποια είναι η πραγματική αιτία που νιώθουμε δυσάρεστα συναισθήματα;», “Έκανα το καλύτερο που μπορούσα. Αυτή είναι όλη η φιλοσοφία ζωής που χρειάζεται ένας άνθρωπος” κ.ά.
© 2015 Βασίλης Γιαννακόπουλος Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας
