Τι είναι ζήλια
Η ζήλια κάθε είδους (όχι μόνο η ερωτική) είναι ένα συναίσθημα που συχνά μπορεί να μας προκαλέσει προβλήματα τόσο ατομικά, όσο και στις σχέσεις μας, (φιλικές, συγγενικές, ερωτικές) αν δεν καταλάβουμε την βαθύτερη αιτία της και δεν την αντιμετωπίσουμε στη ρίζα της είτε μόνοι μας είτε μας βοηθήσει ένας ψυχοθεραπευτής (ψυχίατρος ή ψυχολόγος).
Πρόκειται για ένα συναίσθημα που νιώθουμε απέναντι σ’ έναν άνθρωπο όταν εκείνος έχει ή πάει να αποκτήσει κάτι που κι εμείς θέλουμε (μπορεί να είναι ένα υλικό αγαθό, η σχέση μ’ ένα πρόσωπο, ένα επίτευγμα στη δουλειά κ.λπ.).
Η βαθύτερη αιτία της ζήλιας είναι η αμφισβήτηση του εαυτού, μία πεποίθηση δηλαδή ότι εμείς δεν είμαστε εντάξει όπως είμαστε. Αυτή η πεποίθηση ακριβώς είναι που πυροδοτείται από τη σύγκρισή μας μ’ εκείνον που έχει ή κοντεύει να αποκτήσει αυτό που κι εμείς επιθυμούμε. Είναι δηλαδή σαν να γίνεται αυτομάτως στο μυαλό μας ο συνειρμός «αφού εκείνος έχει ή πάει να αποκτήσει αυτό που θέλω, άρα εγώ είμαι κατώτερος, δεν αξίζω τόσο, δεν έχω τόση δύναμη».
Η ζήλια είναι ένα πολύ φυσιολογικό συναίσθημα και η φύση το έχει βάλει στον άνθρωπο για να τον κινητοποιεί να προσπαθεί περισσότερο και να γίνεται καλύτερος. Δηλαδή η ζήλια που προκαλεί στον άνθρωπο η σύγκριση του τι έχει ο ίδιος και τι έχει ο άλλος, γίνεται κίνητρο για να αποκτήσει κι ο ίδιος κάτι ανάλογο. Συμπληρώνοντας τον παραπάνω συνειρμό που αντιστοιχεί στη ζήλια, «αφού εκείνος έχει ή πάει να αποκτήσει αυτό που θέλω, άρα εγώ είμαι κατώτερος, δεν αξίζω τόσο, δεν έχω τόση δύναμη … και άρα πρέπει να προσπαθήσω περισσότερο, να βελτιωθώ, να αναπληρώσω τις όποιες ελλείψεις μου, δεν έχω κάνει το καλύτερο που μπορούσα».
Ωστόσο από ένα στάδιο εξέλιξης και μετά ο άνθρωπος έχει πιο σαφή επίγνωση του εαυτού του (του γεγονότος ότι υπάρχει) και άρα αυξάνεται και ο βαθμός αυτοαμφισβήτησής του, και τότε η ζήλια από κίνητρο γίνεται βαρίδι. Ο λόγος είναι ότι η ζήλια γίνεται τόσο έντονη και επώδυνη που του απορροφάει πλέον υπερβολική προσοχή και ενέργεια, του ρίχνει το ηθικό και δεν του μένει πια μυαλό για βελτίωση. Έτσι αντί να τον κινητοποιεί, τον τελματώνει κι αυτό είναι ένα σημείο στο οποίο μπορεί να βοηθήσει μία ψυχοθεραπεία ή ένα life coaching εστιασμένο στην ολοκλήρωση και την ωρίμανση του ατόμου.
Επιπλέον, επειδή η αμφισβήτηση του εαυτού με αφορμή τη σύγκριση με τον άλλον πάει πολύ βαθιά, το άτομο νιώθει πολύ ανάξιο και αδύναμο να φτάσει τον άλλον. Έτσι όπως είναι φυσικό, η πιο προφανής λύση που του μένει για να απαλλαγεί απ’ αυτά τα δυσάρεστα συναισθήματα αναξιότητας και κατωτερότητας, συνίσταται στο να επιθυμεί να χάσει ο άλλος αυτό που έχει. Η ανάπτυξη αυτής της επιθυμίας, μετατρέπει την απλή ζήλια σε φθόνο ο οποίος δεν είναι χρήσιμος για κανέναν.
Μπορούμε να ξεπεράσουμε τη ζήλια όταν κατανοήσουμε τον αρχικό ρόλο ύπαρξής της που είναι να μας κινητοποιήσει να κάνουμε κάτι για να αποκτήσουμε ή να κρατήσουμε αυτό που έχει ή πάει να αποκτήσει ο άλλος. Αφού ξεκαθαρίσουμε ότι αυτή είναι η επιθυμία που κρύβεται πίσω από τη ζήλια, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε ότι το μόνο που αξίζει την προσοχή μας, είναι να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να την ικανοποιήσουμε, ασχέτως αν θα τα καταφέρουμε τελικά. Δεν έχει νόημα να ασχολούμαστε με οτιδήποτε πέραν του σημείου που έχουμε εξαντλήσει τις δυνατότητές μας για να πετύχουμε κάτι.
Ποιο είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για να πετύχουμε το στόχο μας;
Είναι μήπως η ζήλια και η δυσφορία που αυτή μας προκαλεί όντως η καλύτερη τακτική; Π.χ. η ζήλια μας βοηθάει να κρατήσουμε ένα αγαπημένο πρόσωπο κοντά μας; Προφανώς όχι, γιατί μας κινητοποιεί να του εκδηλώσουμε απόρριψη και θυμό και αυτά τα συναισθήματα κάθε άλλο παρά συμβάλλουν στο να πάρουμε αγάπη από έναν άνθρωπο. Η ζήλια μας βοηθάει να γίνουμε καλύτεροι αναφορικά με την απόδοση στη δουλειά μας, στα οικονομικά μας, στο βιοτικό μας επίπεδο; Μέχρι ενός βαθμού, ίσως. Όμως όπως είπαμε πιο πάνω, όταν γίνει πολύ έντονη, μας χαλάει τόσο πολύ τη διάθεση που δεν έχουμε κουράγιο για βελτίωση και μας τελματώνει.
Είναι εύκολο να δούμε αν έχουμε φτάσει αυτό το σημείο τελμάτωσης από το πώς αντιδρούμε στη ζήλια μας. Αν η ζήλια μας κρατήσει για λίγο και σύντομα την προσοχή μας απορροφήσει εξ’ ολοκλήρου η διαδικασία βελτίωσής μας, τότε δεν έχουμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο. Αν όμως επιμένει και μας πονάει, μας κάνει απλά να νιώθουμε κατώτεροι κ.λπ. χωρίς να μας οδηγεί πουθενά, τότε είναι καιρός να το συνειδητοποιήσουμε αυτό και να απαντήσουμε ότι όχι, δεν μας βοηθάει η ζήλια να βελτιώσουμε τη θέση μας ή τον εαυτό μας.
Μετά φυσικά ακολουθεί η ερώτηση, «ποιο είναι το καλύτερο που μπορώ να κάνω προκειμένου να βελτιώσω τη θέση μου, τον εαυτό μου (ώστε να φτάσω αυτό που έχει ο άλλος);». Η απάντηση είναι «να φροντίσω για την ψυχική μου γαλήνη ώστε να αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό οι δυνατότητες που έχω». Πράγματι, όσο πιο γαλήνιοι είμαστε ψυχικά διατηρώντας την επαφή μας με τον στόχο μας, τόσο πιο αποτελεσματικοί γινόμαστε στην επίτευξή του.
Όλοι ξέρουμε ότι αντίθετα το άγχος, η θλίψη, τα αισθήματα κατωτερότητας, ο εκνευρισμός, ο θυμός κ.λπ. μας κάνουνε επιρρεπείς σε λάθη και παραλείψεις μειώνοντας την απόδοσή μας.
Και πώς θα φροντίσουμε για την ψυχική μας γαλήνη; Εξουδετερώνοντας την βασική της αιτία που είναι αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του τύπου «δεν είμαι εντάξει όπως είμαι/ δεν έχω κάνει το καλύτερο που μπορούσα». (Για περισσότερα, μπορείτε να διαβάσετε άλλα άρθρα όπως «ποια είναι η αιτία που νιώθουμε δυσάρεστα συναισθήματα;»)
© 2015 Βασίλης Γιαννακόπουλος Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας
